ماه دلو سال 1298 هجری شمسی در قریه فریمان از توابع مشهد جمهوری اسلامی ایران متولد شد پدرش شیخ حسین مطهری مردی بااخلاق و تقوا بود.
به گزارش انصار به نقل از وبسایت استاد شهید مطهری، وی در سنین کودکی به مکتب خانه رفته و به فراگیری قرآن و تعلیمات ابتدایی میپردازد. در 5 سالگی علاقه زیادی به رفتن به مکتب خانه از خود نشان میداد به طوری که در یک شب مهتابی به خیال اینکه صبح شده به سوی مکتبخانه روانه میشود و چون درب مکتب خانه بسته بود، پشت درب به خواب میرود.
در سنین 12 سالگی میل و علاقه اش به اسلام و علوم دینی او را به سوی حوزه کشاند به ویژه در روزگاری که استبداد رضا خانی عرصه را بر روحانیون تنگ کرده بود. همه اقوام به جز پدر و مامای ایشان با روحانی شدنشان مخالف بودند و میگفتند تو با این استعدادت باید(اداری) بشوی چون در آن زمان کار در ادارات بالاترین شغل بود. در سال 1311 شمسی به حوزه علمیه مشهد عزیمت نمود و تحصیل مقدمات علوم دینی را آغاز کرد. در همان آغاز اندیشه‌های مربوط به خداشناسی سخت او را به خود مشغول میدارد به طوری که هدف او از خواندن مقدمات عربی فقهی اصولی و منطقی تنها این بود که بتواند آراء فیلسوفان بزرگ را درک نماید.
عزیمت به قم
استاد پس از حدود چهار سال تحصیل در حوزه علمیه مشهد در سال 1315 شمسی عازم قم گردید و طی پانزده سال اقامت در حوزه علمیه قم از محضر بزرگانی همچون آیت ا... بروجردی، آیت ا... امام خمینی، عالم ربانی حاج میرزا علی آقا شیرازی و علامه طباطبایی استفاده نمود. استاد مطهری در مورد تفسیر المیزان گفته است که (تفسیر المیزان ایشان یکی از بهترین تفاسیری است که برای قرآن مجید نوشته شده است...من میتوانم ادعا کنم که بهترین تفسیری است که در میان شیعه و سنی از صدر اسلام تا امروز نوشته شده است)
مهاجرت به تهران
در سال 1331 استاد مطهری به تهران مهاجرت نمود و فعالیت علمی اش را آغاز کرد و در مدرسه سپهسالار به تدریس پرداخت و در سال 1332 کتاب اصول فلسفه جلد اول را شرح و پاورقی زدند.
احسان طبری ایدئولوگ حزب توده که در اواخر عمر خود مارکسیسم را مردود اعلام کرد و به اسلام گرایش پیدا کرد در مصاحبه‌ای این تغییر ایدئولوژی خود را در نتیجه مطالعه آثار شهید مطهری خصوصاً اصول فلسفه و روش رئالیسم دانست.
شهید مطهری در سال 1334 فعالیت علمی خود را در دانشکده الهیات و معارف اسلامی شروع نمود و به مدت 22 سال ادامه یافت.
مرحوم راشد ممتحن دانشکده الهیات پس از تصحیح ورقه استاد گفته بود اگر نمره‌ای بالاتر از 20 بود به این ورقه میدادم.
استاد کتاب داستان و راستان را در سال 1339 نوشت و در سال 1344 از سوی کمیسیون ملی یونسکو در ایران برنده جایزهء یونسکو گردید.
در این سال‌ها استاد با انجمن اسلامی مهندسین، انجمن اسلامی پزشکان و انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران ارتباط پیدا کرد و برای آن‌ها جلسات درس و سخنرانی تشکیل داد در همین دوران با آیت ا... طالقانی و مهندس بازرگان همکاری داشت.
قیام 15 خرداد
استاد در اثر روابط زیادی که با مردم و اقشار مختلف تهران داشت در قیام 15 خرداد نقش اساسی ایفا نمود و در شب پانزده خرداد سخنرانی مهیجی علیه شخص شاه ایراد کرد که در نتیجه دستگیر و به زندان افتاد.
آقای‌هاشمی رفسنجانی میگوید: من و بعضی دوستان دیگر میدانیم که شهید مطهری چه نقش عظیمی در حوادث محرم 42 که منجر به انقلاب 15 خرداد یا 12 محرم شد داشتند که بخش ناچیزی از آنرا رژیم فهمیده بود.
همکاری با هیأت‌های مؤتلفه اسلامی
بعد از قضایای 15 خرداد، عده‌ای از متدینین و نیروهای مخلص هیأت‌ها را برای یاری نهضت امام تشکیل دادند آنان از امام خمینی(رحمت اله علیه) خواستند چند نفر نماینده را برای راهنمایی فکری و عملی آن‌ها مشخص کند. امام استاد مطهری را معرفی نمودند استاد تأکید داشت که این هیأت‌ها از نظر فکری و آشنایی با معارف اسلامی ساخته شوند و به همین جهت درس‌هایی را برای آن‌ها دایر نمود که کتاب انسان و سرنوشت محصول آن بحث‌ها است.
در سال 1343 حسنعلی منصور نخست وزیر وقت که به روحانیت هتاکی میکرد توسط بخارایی از اعضای این هیأت‌ها کشته میشود و بخارایی در درس‌های استاد شرکت میکرد و در دادگاه اسم ایشان را بردند و به صورت خارق العاده‌ای استاد نجات مییابند.
شیوه مبارزه و تقیه‌ای استاد
استاد در جمع هیأت مؤتلفه گفت: (چون فشار و اختناق بسیار زیاد است و سازمان امنیت مانع میتراشد و مانع پیشرفت کار میشود باید دو جبهه را سازمان دهیم: یک جبهه در جلو و آشکار و دیگری پشت جبهه که کارش مدد دادن و فکر کردن و ایده دادن به کسانی باشد که در صحنه هستند...) پس از اعلام نتیجه به امام ایشان فرمودند: (مردم ما هنوز اسلام را نمی شناسند...) پس از 15 خرداد و سرکوب مردم و تبعید امام، مطهری دید که ایدئولوژی مدونی برای حکومت مهیا نشده است نه مردم از اسلام راستین اطلاع دارند و نه تعداد افراد کافی متدین و متخصصّ برای اداره کشور لذا شهید مطهری بیشتر و بهتر از دیگران از عهده این کار برآمد.
در سال 1345 مقاله‌ای در مجله زن روز بر ضد حقوق زن در اسلام منتشر شد. شهید مقالاتی در پاسخ به آن‌ها نوشتند که بعدها آن مقالات به صورت نظام حقوق زن در اسلام درآمد.
تأسیس حسینیه ارشاد
استاد مطهری در سال 1346 با همکاری محمد همایون و حجت الا سلام شاهچراقی و ناصر میانجی حسینیه ارشاد، یکی از حسینیه‌های معروف تهران را بنیاد گذاشتند.هدف شهید کار عمیق فرهنگی و آشناسازی نسل جوان را با اسلام راستین بود ولی در اثر شیطنت‌های ناصر میناچی. استاد مجبور به استعفا شد و سرانجام سال 1350 از سوی رژیم شاه تعطیل شد.
در سال 48 کتاب مسأله حجاب را در انجمن اسلامی پزشکان به صورت سخنرانی القا کرد.
حمایت از مردم فلسطین
استاد حمایت زیادی از مردم مظلوم فلسطین و مبارزه با صهیونیسم در ایران نمود. در سال 48 سخنرانی تندی بر علیه اسراییل نمود که منجر به دستگیری او گردید و در همین راستا استاد مطهری و مرحوم علامه طباطبایی و سید ابوالفضل زنجانی حسابی را جهت جمع آوری اعانه برای مردم فلسطین کردند.
در سال 1349 سخنرانی تحت عنوان احیای تفکر اسلامی در حسینیه ارشاد نمود که به دستگیری او منجر گردید.
پس از تعطیلی حسینه ارشاد پایگاه استاد به مسجد الجواد منتقل گردید و اداره این مسجد که دارای یک تالار تبلیغ نیز بود و هست به عهده استاد بود...
استاد در سال 1354 ممنوع المنبر گردید. در این سال‌ها تا آغاز دوره جدید نهضت به تألیف کتاب و تبلیغ و تشکیل جلسات فلسفه، اقتصاد، فلسفه تاریخ، مسأله حکومت و.. در حوزه علمیه قم پرداخت.
در سال 1355 به دنبال درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده الهیات که در سر کلاس‌های درس تبلیغات ضد دینی میکرد و استاد شهید بارها به او تذکر داده و او را دعوت به مناظره به جای تبلیغ در سر کلاس کرده بود، رژیم که به دنبال فرصتی برای اخراج استاد از دانشگاه بود، ایشان را بازنشسته کرد.
ایشان در دانشکده الهیات خدمات فراوانی انجام داد و بیشتر در دوره لیسانس تدریس میکرد هرچند صلاحیت بیشتر هم داشت تعداد 22 رساله و 20 رساله فوق لیسانس به راهنمایی و همکاری استاد تدوین گردید از افراد مشهوری که رساله دکترای خود را تحت نظر استاد شهید نوشتند میتوان از شهید بهشتی و شهید باهنر نام برد.
ارتباط او با امام بسیار مستحکم بود در سال 1355 استاد به نجف رفت و با امام در مورد حوزه قم و مسایل نهضت اسلامی گفتگو کرد، استاد در سال 1355(جامعه روحانیت مبارز تهران، از احزاب مهم و پرنفوذ ایران) را با همکاری چند تن از دوستان روحانی بنیان گذاری کرد.
استاد یاور و مشاور مطمئن حضرت امام
1- رابطه این امام و سایر مراجع: او هرگز به خاطر عشق به امام مراجع دیگر را تحقیر نمی کرد.
2- ارتباط با امام در پاریس: وقتی امام به پارس هجرت کرد استاد ارتباط فراوانی با او داشتند. آقای‌هاشمی رفسنجانی میگوید: مرکز هدایت انقلاب در داخل کشور و هماهنگی آن با رهبری حضرت امام، منزل استاد مطهری بود.
4- استاد سعی داشت تا از انحراف نهضت اسلامی در ایران و بهره برداری منافقین خلق و دیگران جلوگیری کند. مراسمی که پیش از انقلاب از سوی جامعه روحانیت مبارز تهران در تجلیل از شهدای نهضت در بهشت زهرا برگزار شده بود در جمعیت بانوان، آرم منافقین مشاهده شد تنها استاد مطهری بود که قاطعانه نظر داد که این آرم باید پایین بیاید و خود شخصاً این کار را انجام داد. آقای مطهری به پاریس سفر کرد و با امام دیدار کرد و در همین سفر استاد شهید از سوی امام مسئول تشکیل شورای انقلاب اسلامی گردید.
زمانی که دولت بختیار مانع ورود حضرت امام به کشور شده بود استاد مطهری در صف مقدم روحانیون متحصن در دانشگاه تهران حضور داشت.
وقتی امام میخواستند به ایران برگردند احمد آقا، فرزن امام از فرانسه تماس گرفتند و به شهید مطهری مسأله را بیان کردند ایشان سران جمعیت مؤتلفه را جمع کرد و ساعت 4 صبح جلسه گرفتند و خود استاد شخصاً ریاست کمیته استقبال را بر عهده گرفتند.
آقای ناطق نوری از سیاستمداران مطرح ایران در مصاحبه تلویزیونی گفت: اخباری که از تهران به اقامتگاه امام در پاریس داده میشد امام به این اخبار اطمینان پیدا نمی کردند مگر آنگاه که از سوی استاد مطهری تأیید میشد.
حضرت امام در بدو ورود به ایران به مدرسه رفاه رفتند ولی در آنجا زمانی پایگاه هواداری سازمان مجاهدین خلق ایران بود. استاد مطهری پیشنهاد کردند که حضرت امام به مدرسه علوی منتقل شود که این کار علی رغم مخالفت برخی افراد انجام شد.
پس از پیروزی انقلاب
استاد پس از پیروزی همچون مشاوری دلسوز و مورد اعتماد امام بودند.
مدیریت مدرسه عالی سپهسالار را به آقای امامی کاشانی پیشنهاد کردند که از سوی امام پذیرفته شد.
سران منافقین در ماه حمل سال 58 با امام ملاقات کرده و عکس نیز گرفته بودند وقتی او از داستان مطلع میشوند اعضای دفتر امام را مورد عتاب قرار میدهند که چرا اجازه چنین کاری را دادی، این‌ها سوء استفاده میکنند سپس دور بیت را گرفته و فلم آنرا زیر پا میگذارند.
شهادت
استاد مطهری در روز سه شنبه 11 ماه ثور/اردیبهشت 1358 ساعت ده و بیست دقیقه شب توسط گروهک جنایتکار فرقان به شهادت رسید.
پیکر او به دستور حضرت امام به قم منتقل شد و در حرم به خاک سپرده شد و آیت ا...العظمی گلپایگانی بر او نماز گذارد.
شهید مطهری از نگاه شخصیت‌های بزرگ
امام خمینی (رحمت اله علیه):
مطهری که در طهارت روح و قوت ایمان و قدرت بیان کم نظیر بود به ملا اعلی پیوست لکن بدخواهان بدانند که با رفتن او شخصیت اسلامی و علمی و فلسفی اش نمی رود.
(...تسلیت در شهادت مردی که در اسلام شناسی و فنون مختلفه اسلام و قرآن بینظیر بود.)
علامه طباطبایی (رحمت اله علیه):
به یاد یک شخصیت علمی و فلسفی که با درگذشت خود دنیایی را غرق اسف و جهان فضل و دانش را با از میان رفتن خود عزادار نمود...
رحوم مغفور مطهری که دانشمندی بود متفکر و محقق دارای هوش سرشار و فکری روشن و ذهنی واقع بین. تألیفانی که از خود به یادگار گذاشته و تحقیقاتی که در اطراف مقاصد علمی و برهانی نگاشته و در لابلای کتاب‌هایش به چشم میخورد.اعجابآور.
آیت ا... خامنه ای(دام ظله):
آقای مطهری در پیروزی این انقلاب بلکه در به وجود آوردن این انقلاب هم نقش بسیار داشتند...
مرحوم مطهری جزو شخصیت‌ها و پیش روان کاروان تقریب روحانی و دانشجو بود که با قوت و صلابت شخصیت علمی اش، مخاطبان خودش را متواضع کرده بود.
دکتر سروش:
مرحوم مطهری با این دوشریعتی و بازرگانیک تفاوت عمده داشت و آن اینکه آشنایی او با فلسفه شرق و با ریشه‌های تفکر مشرق زمین، بسیار عمیق‌تر از این هر دو بود البته یک تفاوت دیگر هم با این‌ها داشت و آن اینکه به منابع فرهنگی مغرب زمین دسترسی اول نداشت ولی به شهادت همه کسانی که با ایشان در زمینه‌های فلسفی و فکری کار کرده اند. از طریق همین ترجمه‌ها و همین آثاری که توسط مترجمین از مغرب زمین به کشور ما رسیده بود چنان خودش را به آن سرچشمه‌ها نزدیک کرده بود و چنان از درک تیزبینانه و هوشمندانه‌ای نسبت به آراء دیگران آشنا بود که گاهی تعجب انگیز بود.
آثار شهید مطهری
بیش از شصت اثر جاودان از شهید مطهری به جای مانده است. استاد هدف از نگارش این کتاب‌ها و مقالاتش را اینگونه بیان میکند:(این بنده از حدود بیست سال پیش که قلم به دست گرفته مقاله یا کتاب نوشته ام تنها چیزی که در همه نوشته‌هایم آن را هدف قرار داده ام حلّ مشکلات و پاسخگویی به سؤالاتی است که در زمینه مسایل اسلامی در عصر ما مطرح است...)
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/3509
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
